When is a presidential rule imposed in a state?
ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসনে ৰাজ্য চৰকাৰৰ নিলম্বন আৰু কেন্দ্ৰৰ প্ৰত্যক্ষ শাসন জাপি দিয়াক বুজায়। কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে প্ৰশ্নবোধক ৰাজ্যখনৰ প্ৰত্যক্ষ নিয়ন্ত্ৰণ লয় আৰু ৰাজ্যপালজন ইয়াৰ সাংবিধানিক মুৰব্বী হয়। বিধানসভা হয় ভংগ হয়, নহয় দীঘলীয়া হয়। এনে পৰিস্থিতিৰ বাবে নিৰ্বাচন আয়োগে ছমাহৰ ভিতৰত পুনৰ নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰিবলৈ বাধ্য হয়।
এখন ৰাজ্যত ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন কেনেকৈ জাপি দিয়া হয়?
ভাৰতীয় সংবিধানৰ ৩৫৬ নং অনুচ্ছেদত ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতিক কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰী পৰিষদৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি কোনো ৰাজ্যৰ ওপৰত এই নিয়ম জাপি দিয়াৰ ক্ষমতা দিয়া হৈছে। এই নিয়ম জাপি দিয়াৰ আগতে ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে বিবেচনা কৰিবলগীয়া কিছুমান চৰ্ত আছে:
ক) যদি ৰাষ্ট্ৰপতি সন্তুষ্ট হয় যে সংবিধানৰ বিধান অনুসৰি ৰাজ্যৰ চৰকাৰ চলাব নোৱাৰা পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হৈছে।
খ) ৰাজ্য চৰকাৰে সেই ৰাজ্যৰ ৰাজ্যপালৰ নিৰ্ধাৰিত সময়ৰ ভিতৰত কোনো নেতাক মুখ্যমন্ত্ৰী হিচাপে নিৰ্বাচন কৰিবলৈ অক্ষম।
গ) মিত্ৰজোঁটৰ ভাঙি যোৱাৰ ফলত মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে সদনত সংখ্যালঘুৰ সমৰ্থন লাভ কৰে, আৰু মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে নিৰ্দিষ্ট সময়ত সংখ্যাগৰিষ্ঠতা প্ৰমাণ কৰাত ব্যৰ্থ হয়।
ঘ) সদনত অনাস্থাৰ ভোটৰ বাবে বিধানসভাত সংখ্যাগৰিষ্ঠতা হেৰুৱাই পেলোৱা।
ঙ) প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ, যুদ্ধ বা মহামাৰীৰ দৰে পৰিস্থিতিৰ বাবে নিৰ্বাচন পিছুৱাই দিয়া।
ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসনে মানুহক প্ৰভাৱিত কৰেনে?
নাই, নহয়। কিন্তু ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন কোনো ৰাজ্যৰ ওপৰত জাপি দিয়াৰ পিছত কোনো ডাঙৰ চৰকাৰী সিদ্ধান্ত ল’ব পৰা নাযায়। ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন বাতিল কৰি পৰৱৰ্তী চৰকাৰ গঠন নোহোৱালৈকে কোনো ডাঙৰ নীতিগত সিদ্ধান্ত কাৰ্যকৰী কৰিব নোৱাৰি বা কোনো প্ৰকল্প অনুমোদন কৰিব নোৱাৰি।
ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসনকাল কিমান?
সংবিধানৰ ৩৫৬ নং অনুচ্ছেদৰ অধীনত ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন ঘোষণা ছমাহৰ বাবে। এই সময়সীমা পৰ্যায়ক্ৰমে তিনি বছৰলৈকে বৃদ্ধি কৰিব পাৰি। ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে যিকোনো সময়তে ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন বাতিল কৰিব পাৰে আৰু ইয়াৰ বাবে সংসদৰ অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন নাই।
১৯৭৮ চনৰ ৪৪ সংখ্যক সংশোধনী আইন অনুসৰি তলত উল্লেখ কৰা চৰ্তসমূহৰ অধীনত প্ৰতি ৬ মাহৰ মূৰে মূৰে এবছৰৰ অধিক সময়হে বৃদ্ধি কৰিব পাৰি।
— নিৰ্বাচন আয়োগে প্ৰমাণ কৰে যে সংশ্লিষ্ট ৰাজ্যত নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰিব নোৱাৰিব।
— ইতিমধ্যে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষত বা সমগ্ৰ ৰাজ্য বা ৰাজ্যখনৰ যিকোনো প্ৰান্তত ৰাষ্ট্ৰীয় জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ সৃষ্টি হৈছে।
ৰাজ্যৰ নিৰ্বাচিত প্ৰতিনিধিসকলৰ হাতত কি বিকল্প আছে?
যদিহে মিত্ৰজোঁট ভাঙি বা ওলমি থকা বিধানসভাৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসনৰ উদগনি ঘটিছে, তেন্তে কোনো ৰাজনৈতিক দলৰ বাবে ই পথৰ শেষ নহয়। বিধানসভা নিলম্বিত এনিমেচনত থকাৰ সময়তে অংশীদাৰসকলে সদনৰ মজিয়াত সংখ্যাগৰিষ্ঠতা প্ৰমাণ কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় সমৰ্থনৰ প্ৰমাণ লৈ যিকোনো সময়তে ৰাজ্যপালৰ কাষ চাপিব পাৰে। নিৰ্বাচনৰ ওপৰত ইচিৰ অধিসূচনাক নতুন বিধানসভা গঠন হোৱা বুলি গণ্য কৰা হয়।
২০১৯ চনৰ ১২ নৱেম্বৰত মহাৰাষ্ট্ৰৰ ৰাজ্যপাল ভগত সিং কোশ্যাৰীয়ে চৰকাৰ গঠন নকৰা নিৰ্বাচনৰ পিছতে ৰাজ্যখনত ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন জাপি দিছিল। চাৰিওটা ডাঙৰ দল — ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি (বিজেপি), শিৱসেনা, জাতীয়তাবাদী কংগ্ৰেছ (এনচিপি) আৰু কংগ্ৰেছ পাৰ্টিয়ে চৰকাৰ গঠনৰ দাবী বাজিত নপৰা আৰু সংখ্যাগৰিষ্ঠতা প্ৰমাণ কৰিবলৈ মিত্ৰতা চিলাই কৰাত ব্যৰ্থ হোৱাৰ পিছত সংকটৰ আৰম্ভণি হৈছিল
